آینده فروشی در شهرها و روستاها متوقف شود!
فرماندار رامسر در گفت‌وگو با پیامد نیوز، هشدار داد
ابراهیم شیرود عشوریان جامعه‌شناس و فرماندار رامسر گفت: آینده و محیط زیست شهری، راه خوبی برای تامین مالی مدیریت شهری نیست و باید مراقب حفظ سرمایههای غیرمالی شهرها از قبیل منابع آب، خاک و هوا نیز باشیم.
به گزارش «پیامدنیوز»، بودجه‌ریزی شهری در سالهای اخیر، دستخوش تحولات زیادی شدهاست. تشکیل شوراهای شهر و روستا از سویی به افزایش مشارکت مردمی در فرایندهای تصمیم‌گیری منجر شده و از سوی دیگر، توجه به مباحث آیندهنگری و الزامات قانونی، اهمیت مضاعفی پیدا کردهاست. بویژه آنکه بررسی شاخصهای مرتبط با تحولات جمعیت، سکونتگاهها، زیرساختهای خدماترسانی و سرمایههای طبیعی، از روند نامتوازن و ناپایدار توسعه در اغلب مناطق کشور حکایت دارد. استان مازندران با جذب 1 میلیون و 800 هزار مهاجر در سالهای اخیر، اقتصاد شهری متفاوت از بقیه کشور را تجربه کرده است. ساخت‌وساز گسترده از یکسو و نیازهای سرمایه‌ای در حوزه توسعه پایدار و نگهداشت سرمایههای زیست‌محیطی بویژه مدیریت پسماند و فاضلاب از سوی دیگر، نیاز به استراتژی‌های درازمدت در بودجه‌ریزی شهری را نمایان‌تر میکند. متاسفانه چون شهرها شنونده خوبی برای صدای دانشگاه‌ها نیستند، شاهد برخی کاستی‌ها در این عرصه هستیم.
برای بررسی ابعاد مختلف این موضوع به سراغ ابراهیم شیرود عشوریان جامعه‌شناس و فرماندار شهرستان رامسر رفتیم. او که تحصیلات جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه خود را در مقطع دکتری پیگیری کرده، سوابق مدیریتی مانند بخشدار خرم آباد، بخشدار مرکزی رامسر و معاون برنامهریزی و توسعه مدیریت آموزش و پرورش این شهرستان را در کارنامه خود ثبت کردهاست. شیرود عشوریان، مدیریت آگاهانه، وفاق و همدلی اجتماعی و همچنین مشارکت جوانان و بهرهگیری از ظرفیتهای اندیشه‌ای آنان را سرلوحه برنامهریزی موفق برای توسعه پایدار می‌داند.
*بودجه‌نویسی مطلوب برای مدیریت شهرها، چه ویژگی‌هایی دارد؟
در این خصوص باید به چند موضوع توجه کرد. اولین مساله، مقررات قانونی ناظر بر بودجه‌ریزی شهری و اجرای آن است. اسناد بالادستی متعددی در خصوص بودجه‌نویسی شهری وجود دارد که لازم است شوراهای محترم شهر، به آن توجه کنند. دقت و توجه به این مقررات، موجب میشود نه تنها مسایل و مشکلات نظارتی به وجود نیاید، بلکه شاهد حمایت دستگاه‌های نظارتی از حسن اجرای قانون باشیم.
از دیگر موضوعاتی که در بودجه‌ریزی شهری باید مورد توجه قرار گیرد، ایجاد درآمدهای پایدار و دراز مدت است که متاسفانه اکنون، گمشده سند بودجه بسیاری از شهرهای کشور است. عوارض ساخت‌وساز که در حال حاضر به یکی از مهمترین منابع درآمدی بسیاری از شهرداری‌ها در سراسر کشور تبدیل شده است، نمی‌تواند منبع درآمدی پایدار به شمار آید.
از سوی دیگر حدود دو دهه است که حرکت به سمت بودجه‌ریزی عملیاتی در دستور کار دستگاه‌های مختلف اجرایی قرار گرفته است. این روش که بودجه‌ریزی را از روزمرگی دور کرده و با برنامهریزی همسو میکند، باعث میشود توازن لازم بین ردیف‌های مختلف برقرار شود. بویژه هزینه‌کرد بودجه‌های جاری نیز در راستای بودجه توسعه زیرساختها مورد توجه قرار گیرد.
* به رغم دسترسی آسان به درآمدهای هنگفت عوارض ساخت و ساز، توصیه شما این است که به دنبال منابع دیگری هم برویم. چرا طراحی منابع درآمد پایدار برای شهرهای در حال توسعه مهم است؟
چون بحث ساخت‌وساز که اکنون از رونق بسیار بالایی برخوردار است، سالهای آینده به نقطه اشباع می‌رسد و اگر یک شهرداری بخواهد تمام فرایندهای خدماترسانی خود را به این منبع درآمدی این حوزه گره بزند، در آینده نزدیک با چالش‌های مالی جدی مواجه خواهد شد.
موضوع بعدی که در این میان باید به آن توجه کرد، منابع درآمدی مربوط به خدمات سرانه کاربری، تغییر کاربری و کمیسیون‌های جرایم حوزه ساخت، اعم از کمیسیون تخلفات جزیی، کمیسیون ماده 99 در روستاها و کمیسیون ماده ۱۰۰ در شهرها است. اگر شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از منابع مالی پایدار برخوردار نباشند و برای اداره امور به درآمدهای مبتنی بر جریمه متکی شوند، در عمل به تشویق تخلف اهتمام خواهند ورزید و برنامهریزی توسعه متوازن شهر یا روستا، با اختلال مواجه خواهد شد.
مدیریت شهری باید در طراحی راهبردهای کلان توسعه شهر، دستیابی به شهر با کیفیت بالاتر زیست برای ساکنان را مدنظر قرار دهد و اگر حیات اقتصادی شهر را به ساخت‌وساز گره بزنیم، ناچار دستیابی به افق‌های ترسیم شده در اولویت دوم قرار میگیرد و برای پرداخت هزینه‌های جاری، استانداردهای توسعه شهری به حاشیه می روند. تاکید می کنم که فروش آینده و محیط زیست شهری، راه خوبی برای تامین مالی مدیریت شهری نیست و باید مراقب حفظ سرمایههای غیرمالی شهرها از قبیل منابع آب، خاک و هوا نیز باشیم. متاسفانه رشد سازه‌ها با رشد زیرساختها هماهنگی ندارد و در صورتی که جهتگیری بودجه را اصلاح جدی نکنیم، سال به سال گرفتارتر خواهیم شد. مسایلی مانند ترافیک، قطع آب و برق، آسیبهای زیست محیطی، سواحل آلوده، آلودگی شدید آبهای زیرزمینی و بوی تعفن، همگی نشانه‌هایی از این عدم تعادل هستند. رشد جمعیت از طریق مهاجرپذیری، در کنار رونق اقتصادی که به همراه دارد، نیازمند بررسی ظرفیت و رعایت محدوده جمعیتپذیری هر شهر نیز هست. اگر از تابآوری طبیعت شهرهای ساحلی در مقابل رشد جمعیت غفلت کنیم، در آینده نزدیک، شاهد اتفاق‌های ناگواری خواهیم بود. تابآوری شهرهای ساحل خزر، به مراتب کمتر از سیل عظیم جمعیتی است که به این شهرها روانه می شود. همچنین غفلت از مسایل فرهنگی، باعث میشود شهر به مرور از دست بومی‌ها خارج شده و میراث و جاذبه‌های فرهنگی خود را نیز از دست بدهد.
* در ارزیابی دارایی‌های یک شهر، محیط زیست چه جایگاهی دارد و چگونه باید از این دارایی محافظت کرد؟
در دهه‌های اخیر ادبیات توسعه در جهان تغییر کردهاست. سال‌ها قبل، یک شهر را عمدتاً با سازه‌های عمومی و خصوصی آن از قبیل پل‌ها، برجهای تجاری و مسکونی و سیستم حمل‌ونقل آن ارزشیابی میکردند. اما اکنون شهرهایی ارجحیت دارند که کیفیت زندگی مطلوبتری را در اختیار ساکنان خود قرار می دهند و بخشی از این کیفیت، مربوط به پاکی هوا و منابع آب و خاک است.
وقتی تاریخ توسعه شهرها در چند دهه اخیر را مطالعه می کنیم می بینیم که برخی شهرهای بزرگ مانند لندن، شانگهای و دهلی نو، در سالهای گذشته از مسایل زیست محیطی غفلت کردند ولی در نهایت متوجه اهمیت توسعه مبتنی بر محیط زیست شدند و مسیر توسعه را اصلاح کردند. امروزه تجربه پاکترین شهرهای جهان مانند کپنهاگ در دانمارک، شهر سنگاپور، هلسینکی در فنلاند و بریزبن در استرالیا پیش روی ماست و میبینیم که محافظت از هوا، آب و خاک در این شهرها، چگونه به ثروتمندتر شدن و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان این شهرها نیز کمک کرده است.
همچنین سهولت دسترسی همه شهروندان بویژه عابر پیاده، سالمندان، کودکان و زنان به خدمات شهر، از دیگر شاخصهای ارزیابی موفقیت مدیریت شهری به شمار می‌آید. توجه به این نکته ضروری است که اگر از دارایی‌های سبز یک شهر محافظت نکنیم، در آینده روند رشد قیمت زمین در آن شهر با چالش هایی جدی مواجه خواهد شد.
*با محدود شدن زمینهای شهری و تقویت بازار خرید و فروش زمین، تمایل اقتصادی به دستکاری در طرحهای جامع توسعه شهر و هادی توسعه روستاهای مجاور شهرها افزایش می‌یابد. چه پیشنهادی دارید که در عین کنترل این دستکاری‌ها، منافع اقتصادی مطلوبی برای اهالی بومی تعریف شود؟
متاسفانه اکنون مهمترین منبع تولید ثروت در منطقه، فروش زمین است. افزایش سرمایه و درآمد اهالی شهرها و روستاهای رامسر، فی نفسه موضوع خوشحال کنندهای است؛ اما در عین حال باید توجه کنیم که این منافع چگونه میتواند دایمی شود و نسل های بعدی نیز از آن منتفع شوند؟
میدانیم که ساده‌ترین راه، همیشه بهترین راه نیست. اگر مراقبت لازم در خصوص شیوه‌های جذب سرمایه از خارج استان را نداشته باشیم، سهم مالکیت بومی به سرعت کاهش می یابد و همچنین سرمایههای زیست محیطی در معرض آسیب قرار میگیرد.
گردشگری پایدار، تقویت صنایع کوچک دوستدار محیط زیست بویژه صنایعدستی و راهکارهایی از این دست، بازار اشتغال و سرمایه گذاری در منطقه را به رونق مناسبی میرساند که به ساکنان منطقه کمک میکند بتوانند سرمایههای بین نسلی خود مانند زمین، رودخانه، جنگل و ساحل را حفظ کنند و به جای از دست دادن سرمایههای طبیعی خود، به مطالبهگری توسعه پایدار اهتمام ورزند. البته این کار، در گروی همسو کردن سرمایههای اجتماعی، انسانی و اقتصادی است که قطعا این همسویی، نتایج بسیار درخشانی برای مردم به همراه خواهد داشت.
در دهه‌های آینده، گردشگری به عنوان موتور پیشران اقتصاد عمل خواهد کرد و ارتقای درآمدهای عمومی، وابستگی شدیدی به توسعه گردشگری سبز خواهد داشت. به یقین در تحولات آتی، زمینهای دارای درخت بسیار گرانبهاتر از زمینهای مسکونی خواهد شد. تجربه کشورهای مختلف در حال توسعه، این واقعیت را اثبات کردهاست.
*برای توزیع منافع صنعت گردشگری به عموم مردم و برخورداری فراگیر از منافع اقتصادی آن در شهرهای هدف گردشگری، چه پیشنهادی دارید؟
صنعت گردشگری در جهان، شیوه‌های متفاوتی دارد که بخشی از ظرفیت این شیوهها، در ایران به خوبی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. شهرستان رامسر از ظرفیتهای خوبی برای متنوع‌سازی صنعت گردشگری بویژه هیدروتوریسم، گردشگری روستایی و گردشگری سلامت برخوردار است.
برخی گردشگران با علمِ به ارزش‌های محلی بویژه محیط زیست، غذاهای محلی، آیینها و سبک زندگی و… تلاش میکنند از تصرف فرهنگی و یکسانسازی مقاصد گردشگری پرهیز کرده و تنوعِ فرهنگی را ارج بگذارند. البته ضرورت بهرهگیری از چنین ظرفیتهایی، برنامهریزی در جهت حفظ اسلوب‌های زندگی محلی است.
اگر به شناختِ تنوع جاذبه‌های گردشگری شهرستان رامسر اهتمام بورزیم، قطعا تعداد قابل توجهی از چنین گردشگرانی راهی منطقه می شوند. گردشگرانی که از ویرانگری طبیعت و ساخت ویلاها و برجها پرهیز میکنند و اقامتگاههای سنتی را ترجیح میدهند. آنها در جستجوی تجربه همزیستی با روستانشینان و زندگی طبیعی، از فضای شهرهای مدرن میگریزند.
از سوی دیگر جریانهای علاقمند به خوراکیها و نوشیدنیهای ارگانیک و دوستداران صنایع دستی اصیل نیز میتوانند به بازتوزیع مطلوبتر درآمدهای صنعت گردشگری بین عموم مردم منطقه کمک کنند.
برگزاری رویدادهای گردشگری سبز، میتواند به شکوفایی هر چه بهتر چنین ظرفیتهای متنوعی کمک کند. مزارع کشاورزی، دشتهای رشد گیاهان دارویی، مراکز پرورش گل و گیاه، باغهای مرکبات و سایر میوهها، صنایع شیلات اعم از پرورشی و طبیعی و … در قالب رویدادهای سالیانه، میتوانند محمل مناسبی برای جذب گردشگران سبز باشند. در این زمینه اجرای برنامه‌هایی مانند جشنواره‌های گل گاو زبان، شکوفه‌های بهار نارنج، گزنه، بابونه، ماهیسفید، آواکادو، کیوی و مرکبات، خرمالو، اربه، ازگیل جنگلی (کنس)، گلابی جنگلی و … نیز میتوانند راهگشا باشند.
از سوی دیگر، طبیعت و شرایط آبوهوایی شهرستان رامسر به گونهای است که میتواند از بهترین مقاصد گردشگری سلامت، بویژه در زمینه بیماریهای تنفسی باشد. در این زمینه اخیرا گردشگران سلامت از کشورهایی مانند عمان، عراق و امارات متحدهعربی به رامسر میآیند که لازم است برای جهش تعداد این نوع گردشگر، برنامه ریزی جدیتری انجام شود و تمام دستگاه‌های اجرایی در این راستا، هماهنگی کامل داشته باشند.